Mostrando postagens com marcador Imigraçao italiana Argentina. Mostrar todas as postagens
Mostrando postagens com marcador Imigraçao italiana Argentina. Mostrar todas as postagens

sábado, 25 de outubro de 2025

Dove che le Speranse le và a morir


Dove che le Speranse le và a morir

Còrdoba, Argentina — Ano 1889


La Prima Note in Amèrica

Quando che Gaetano Bernardi el ga vardado le luse sporche de Buenos Aires, drio el vapor Piemonte, la note la zera za cascà sora el mar. I tre italiani che i zera con lu — un marangon de Vicenza, un contadin trentin e un zòvene che disea de sonar el violin — i zera massacrà da la fadiga, ma l’entusiasmo el brusava ancora come ‘na bronsa picenina drento un corpo che da mesi no vardava pan. I ze sbarcà inseme, con i piè pesanti, tirandose drio le sporte strasse, fin a ‘na osteria scondesta, li visin al´Ufìcio de l’Imigrassion.

La ostaria la zera pì ‘na tana de sorzi che no un loco par riposar. Un stansino ùmido, puzolente, con el teto che pareva voler cascàr e un cúcio de paia sudà che parea pì el cucioleto d’un can che no un leto da cristian. La porta sbateva con el vento del Rio de la Plata, come se la sità la ridea de la so rivada. Gaetano no el gà durmì. El sentiva el fredo entrarghe soto el vestito, pì ancora de ogni inverno passà sora le coline del Véneto.

El zorno dopo, con le scarpe tacà de baro e la camisa che se incolava dosso de la umidità, el ze ‘ndà solo fin al edifìcio de l’imigrassion. El caos de la sità lo sbatea come un mulin: carosse che se incrosava, òmeni che urlava in léngoe che lu no capiva. Gaetano el ghe tocava saltr come un capreto tra le pose e i buchi. Ma par sorte — o par voler del Signor — el se ga trovà con Giovanni, el so nevodo, che el zera za sistemà par là. El lo spetava con el muso serio e le man ruvinà. No ghe ze stà ne abrassi, ne pianti. Solo un sguardo tra do mondi — quel che el restava e quel che el rivava.

Par do zornade, Gaetano el ga visto soloel contorno de ‘na Buenos Aires fata de contrasti. El passeava tra le strade drite, contandoghe i passi come su un quadrileo. Tuto ghe pareva piato, scuro, sensa òrdine. Le case basse, la misèria che se respirava. Ma passando par la Plaza Victoria, sora un tramonto sporco e un vagon che tremava, el ga visto anca l’altra face: palassi de stile francese, boteghe che luseva, vetrine che pareva Parigi. El Parque Palermo el zera un giardin de odor e color. Lì ghe pareva de scordar la lama. Ma dura poco. Come tuto in sto mondo novo.

La note del 16 de ottobre, Gaetano e Giovanni ize partì in treno da la Estación del Sud, la pì granda de la capital. Destinassion final: ‘na piòla de tera che i ghe gavea promesso lì sora Río Segundo, in la provínsia de Córdoba.


La Pianura Sensa Fìn

El treno el se moveva lento, sbufando fumo nero che se sparpagnava ´ntel celo scolorì. Par pì de quìndese ore, la locomotiva la ga traversà le pampas, ‘na distesa sensa fin, piata, muta, ndove el tempo pareva smarirse tra l’erba seca. Gaetano el restava sentà, con i oci incantà sora l’orisonte, come se el spetasse de vardar ‘na cesa, ‘na pianta sola, qualsiasi segno de vita che rompesse el silénsio.

Passava per paeseti sparsi, gnente pì che barache de fango e teia. In qualchedun, se vedeva qualche figura — òmini con el capelon, done con i sciale, putei scalsi coerti de pòlvere. Ogni fermada, Gaetano el se sentiva pì lontan da tuto quel che el gavea conossesto, come se la Europa la se stesse sgolando da la so memòria.

Quando i ze rivà al destino, zera za note fonda, con la nèbia che la serava tuto. El vagon el ga scrichiolà fin che el se ga fermà, e quando i ze calà, i zé stà assaltà da un vento che portava odor de pasto, sterco e parole rote. No ghe zera lusente, gnanca ciàcole. Solo el celo scuro con le stéle come spin conficà.

Lì ghe spetava un grupeto de coloni. Òmini con i gesti streti, visi scavà dal sol, la pela dura come cuoio. Zera italiani, ma le so léngoe za se mescolava con lo spagnol, con el lombardo, con quel che restava de le radisa. Le so robe zera polverose, i capeli disfà, ma i oci — quei ghe contava tuto: “La ze qua che la vita la ricomìnsia?”

El vilareto no pareva ‘na tera promessa. Pareva ‘na fermada tra el sònio e la verità smarì.

La casa de Giovanni la zera fata de baro e lamiera, con le crepe che lassiava passar el vento de la pampa. Gaetano el ga trovà un toco de pan duro, un goto de vin grezzo e un silénsio che fasea pì mal che la nostalgia. Ne i zorni dopo, el ga scominsià a laorar con i campi de formenton. La tera zera forte, ma no la perdonava. I zorni longhi, sechi. El laoro — pianàr, rasentar, far recinti, cavar posi — no finiva mai. La note, el scrivea lètare che no mandava, come se parlasse con el foglio quel che no gavea coraio de dir. La paura de gaver sbaglià strada, el peso de gaver lassà tuto par ‘na Amèrica che no zera quela contà dai libreti.

Ma anca in quella solitùdine ghe zera un senso grando. I gesti ripetido zera come segni sora ‘na pàgina bianca. E pian pianin, Gaetano el imparava che la libartà no vien da le promesse, ma da la forsa de scavar con el pròpio brasso la tera nova.

Radisa in Tera Foresta

I mesi i ze diventà ani. Gaetano no el ze mai tornà in Itàlia. Lu el ga mandà do lètare e basta. Lu el ga comprà un peso de tera con el so nome,el ga piantà vigne toste e el ga imparà a contratar con i capistassion. I visin i lo ciamava "El Véneto", e el so vin aspro el gavea fama tra i careter.

Gaetano no lo ga mai sposà. Lu el ga piantà àlbari de ombra, el ga tirà su un capanon, e lu ga costruì pian pianin ‘na casa che podesse resister al tempo e al ricordo. El ze morto ´ntel 1912, in tempo de seche, ma el ze stà sepolto soto un flamboyant che lu stesso lo avea piantà — che, in quela primavera, el ga fiorì come un ùltimo gesto de dir: “Mi son rivà.”

Sora la piera, i ga scrito:

“Gaetano Bernardi – rivà da lontan – el ga piantà el so destin dove che el sol zera pì forte del fredo.”

Nota de l'Autor

Parché mi go scrito Dove che le Speranse le và a morir

Sta stòria la zé nassesta da un silénsio. Un silénsio che da generassion el se senta drio le tole de le famèie che vien da emigranti, come se ghe fusse un pato scondesto par no tocar la pena de chi che la ga lassà tuto par 'ndar via. Sempre mi go domandà cossa che se nascondea drio le date scalfìe sora le piere del cimitero, drio le foto scure de òmini serie e done con i oci strachi. E po' go mi go capìo: drio ogni cognome, ghe zera 'na traversia, 'na pèrdita, un ricominsiar — e, quasi sempre, 'na disilusion.

Dove che le Speranse le và a morire ze, prima de tuto, un gesto de restituission. Un tentativo par dà vose a quei che i ga lassà tuto drio credendo in 'na promessa che no la ze mai rivà. No la go scrito par far bela la epopea de l'emigrassion italiana in Argentina, gnanca par cantar la resistensa eròica dei coloni. La go scrita par contar quel che se tase: che l'Amèrica no la ga sempre acolto, che la tera promessa la podea èsser rùgia, e che tanti de quei che i ze rivà no i ga catà oro gnanca grano — ma fango, fredo, solitùdine e 'na lota ogni zorno par no perder la fede.

Gaetano Bernardi lu el ze un personaio inventà, ma la so strada la ze fata de tanti testimoni veri, de lètare sparì tra le carte, de parole sentì sora le panchine de le famèie contadin, de stòrie che se conta pian come un rosàrio in dialeto. El rapresenta l'omo che no ga fondà sità, che no ga scrito libri, ma che, con le man ´nte la tera e el corpo piegà da la vita, el ga segnà el mapa scondesto de la identità italo-platense.

El tìtolo Dove che le Speranse le và a morir no el ze un dir no a la speransa, ma un riconosser quel che la speransa la domanda par restar viva: no ilusion, ma radisa. Qualche olta, el ze stà bisogno che la speransa vegia — romántica, europea, fata de soni — la morisse, par far nasser un'altra: pì dura, pì vera. Sta stòria la ze un tributo a sta trasformassion.

Scrivarla la ze stà un modo par capir de 'ndove che vegno mi. E magari, far capir anca qualcun altro da 'ndove che el vien. Se el letor el se ritrova in sta stòria — un biso, 'na nona, 'na pàgina de la so famèia — alora sto libro el ga compì el so dover: tegnìer viva la memòria de chi che el ze vegnù prima de noaltri, par no lassar che i so passi i sparisse par sempre ´nte la pòlvere de le pampas.

Dr. Luiz Carlos B. Piazzetta

terça-feira, 2 de setembro de 2025

Lorenzo Bassi Entre a Esperança e a Fome


Lorenzo Bassi 

Entre a Esperança e a Fome

A vida de um imigrante italiano na Argentina


No verão de 1877, Lorenzo Bassi deixou para trás a aldeia pedregosa de Cimano, em San Daniele del Friuli, carregando consigo apenas a esposa e a promessa de um mundo melhor. O recém-unificado Reino da Itália, ainda vacilante e marcado por feridas políticas, nada oferecia à sua gente além de impostos, fome, dívidas e o peso sufocante de uma terra ingrata e estéril. Nos discursos persuasivos dos agentes de emigração, a Argentina ganhava contornos quase míticos: um paraíso de campos vastos e férteis, onde o solo parecia produzir sozinho colheitas fartas; vilarejos e cidades pulsando de oportunidades, com trabalho suficiente para todos e prosperidade que prometia colocar pão fresco sobre a mesa de cada família. Cada palavra carregava esperança e promessa, e para aqueles que enfrentavam a escassez e a dureza da terra natal, resistir a tais imagens era quase impossível. A fantasia de um futuro melhor acendia nos corações dos camponeses o desejo de deixar para trás o sofrimento cotidiano, seduzindo-os a arriscar tudo em nome de uma vida digna e promissora além-mar.

A travessia do Atlântico a bordo do Isabella, um imponente navio a vapor, transformou-se em um verdadeiro suplício de quarenta dias. Homens, mulheres e crianças amontoavam-se nos porões úmidos, dividindo um espaço exíguo onde o ar se tornava quase irrespirável, pesado pelo calor, pelo medo e pelo cheiro da maresia misturado à exaustão. A doença rondava como uma fera invisível, pronta a atacar os mais fracos, e cada amanhecer era recebido como uma pequena vitória, uma batalha silenciosa contra a morte que parecia caminhar entre eles a cada passo. Entre a fome contida, o enjoo constante e o cansaço que pesava nos corpos e nas almas, os emigrantes aprendiam, dia após dia, o significado cruel da esperança. Quando, finalmente, os primeiros contornos da costa de Buenos Aires surgiram no horizonte, Lorenzo sentiu um misto de alívio e incredulidade; por um instante, acreditou que o sofrimento havia chegado ao fim, que aquela linha tênue entre o medo e a liberdade finalmente se tornara real.

Mas Buenos Aires rapidamente desfez as promessas que haviam encantado Lorenzo durante a travessia. Ao desembarcar, encontrou uma multidão de imigrantes como ele, rostos marcados pela esperança e pelo cansaço, todos disputando os mesmos empregos e dispostos a aceitar qualquer salário, por mais irrisório que fosse. A imagem de um país fértil e generoso desmoronou diante de seus olhos; a Argentina, pensou ele, não estava livre das dificuldades, nem lhe oferecia milagres prontos para aqueles que chegavam. Sem terras próprias para cultivar, sem habilidades especiais que o distinguissem, Lorenzo compreendeu que tudo o que podia oferecer eram seus braços e sua força, e que cada dia seria uma luta silenciosa para conquistar um espaço nesse novo mundo que prometia tanto, mas cobrava ainda mais.

Meses depois, Lorenzo seguiu para Rosario de Santa Fé. Foi ali que compreendeu o tamanho do engano. Não havia lavouras à espera dos colonos, nem patrões generosos. O que encontrou foi uma cidade que sugava a força dos imigrantes, oferecendo-lhes em troca uma paga miserável. Ele e a esposa sobreviveram servindo nas casas dos ricos, aceitando humilhações e longas jornadas de trabalho por algumas moedas que mal compravam pão.

Os dias eram duros. Lorenzo recordava-se das noites na Itália, quando o estômago vazio lhe roubava o sono, mas ainda havia a certeza de estar entre os seus. Na Argentina, a fome vinha acompanhada de solidão. Os sinos de sua aldeia já não marcavam o tempo, e a saudade da pátria o consumia como uma ferida que não cicatrizava.

Enquanto alguns ainda escreviam à Itália exaltando as maravilhas da América, ele sabia a verdade. A Argentina não era uma promessa; era apenas outro palco de privações. Cada manhã era vencida com o mesmo esforço de ontem, e o futuro parecia sempre escorregar de suas mãos.

No entanto, Lorenzo não desistiu. A necessidade o obrigava a permanecer, mesmo diante de um mundo que parecia indiferente à sua esperança. Com o tempo, conseguiu trabalho assalariado nas extensas plantações de trigo e milho que se estendiam além dos arredores da cidade, campos que exigiam esforço diário e braços incansáveis. Cada dia de labuta era um teste de resistência, mas também uma lição de humildade: a vida naquele novo país não lhe ofereceria abundância, apenas a oportunidade de sobreviver. O pouco que conseguia juntar servia para manter-se de pé, aquecer o coração e, acima de tudo, alimentar o sonho silencioso de que seus filhos, quando viessem, poderiam colher frutos que a ele foram negados. Entre o suor e o pó da terra, Lorenzo aprendeu que a verdadeira riqueza não estava nos bens materiais, mas na perseverança e na esperança de que o futuro pudesse, finalmente, sorrir àqueles que vinham depois dele.

Assim se escreveu o destino de Lorenzo Bassi em Rosario de Santa Fé, em 1878. Não o destino de riqueza que lhe prometeram, mas o de resistência silenciosa. Sua vida tornou-se símbolo de uma geração de italianos que atravessou o oceano acreditando encontrar a terra da esperança e descobriu, em vez disso, que o maior milagre era simplesmente continuar vivo.

Nota do Autor

Esta narrativa busca dar voz aos imigrantes italianos que, no final do século XIX, deixaram suas terras em busca de uma vida melhor na Argentina. Inspirada em relatos históricos e cartas da época, conservadas no Arquivo Geral da Nação Argentina, acompanha a trajetória de Lorenzo, cujo esforço e esperança refletem a coragem e a resiliência de milhares que enfrentaram desafios inimagináveis para construir um futuro para suas famílias.

Dr. Piazzetta